TUTAFAKARI MIAKA 50 YA UHURU NA ELIMU YETU TANZANIA

Mwandishi ni mfanyakazi wa HakiElimu idara ya habari

Tanzania inapofikisha miaka 50 ya uhuru, hakika si jambo dogo, ni jambo la kujivunia, katika kipindi chote cha nusu karne nchi imepiga hatua  katika baadhi ya mambo na mengine bado yanataka kutazamwa kwa ukaribu zaidi.

Moja ya yale yanayotakiwa kuazamwa kwa umakini ni pamoja na kuporomoka kwa kiwango cha elimu ya msingi na sekondari kila mwaka.
Hali hii kwa kiasi kikubwa inasababishwa na uwekezaji mdogo katika sekta hii, hali inayosababisha kuwepo na uhaba wa  vyumba vya madarasa, vitabu, maabara, nyumba za walimu na kukosekana kwa mafunzo ya walimu kazini.

Nilishawahi kugusia umuhimu wa kuwa na uwekezaji mzuri katika ngazi ya elimu ya msingi na sekondari  ili kutoa msingi mzuri wa kuandaa vijana kwa ajili ya elimu ya juu.

Tusipowaandaa vijana wa kesho, tunatengeza taifa lisilolokuwa na mwelekeo.
Kwa hali hiyo tujiulize, kizazi kijacho kitaweza kuwa na watendaji bora? Wanaofanya maamuzi sahihi, watendaji waliotukuka na wenye nidhamu ya maendeleo?

Natamani kuwepo na mjadala wa wazi unaohusisha wadau wa elimu ili kutafakari kwa pamoja na kizalendo zaidi juu ya hali hii kabla ya kufike Disemba  9 mwaka huu.

Nazitambua juhudi za serikali katika  upanuzi wa sekta ya elimu na pia kuiboresha kwa kubuni na kutekeleza mipango mbalimbali hasa elimu ya msingi na sekondari.

Mifano hai ya kuonesha kuwa serikali imekuwa ikipigania sekta hii muhimu  ni mipango na mikakati kama Mmem, (elimu ya msingi), Mes (elimu ya sekondari), Mmeju (elimu ya juu), Memkwa (elimu ya msingi kwa walioikosa) na Mukeja  ni dalili tosha ya kuwapo kwa dhamira ya dhati ya kuinua elimu nchini.

Jitihada kubwa na pengine ya kihistoria ni mwaka 2005 serikali ilipo buni mkakati wa wananchi kujenga shule za sekondaeri kwenye kila kata utaratibu ambao ulikua na sura ya kitaifa zaidi na kupigiwa debe vya kutosha na aliyekuwa Waziri Mkuu Edward Lowasa, lengo likiwa ni  kuongeza idadi ya wanafunzi wanaopata  elimu ya sekondari.

Hata hivyo, uwekezaji katika sekta hii hasa kuboresha elimu na viwango vya wanafunzi wanaomaliza ngazi mbalimbali za elimu ya msingi na sekondari umekua ukipungua na hivyo kuathiri kiwango cha elimu itolewayo shule za msingi na sekondari.

Ukiangalia hata utengaji wa fedha katika bajeti za serkali umekua ukipungua mwaka hadi mwaka na hii kuashiria kuwa hali bado ni ngumu katika sekta hii.

Kwa miaka minne iliyopita Bajeti ya sekta ya elimu imekua kama gari linalosafiri ambalo lilianza na mwendo mkali lakini mwendo wake unapungua kila baada ya muda.

Mwaka wa fedha wa 2008/2009 bajeti ya sekta ya elimu iliongezeka kwa asilimia 32 (ongezeko la Sh344 bilioni).Mwaka huu bajeti ya elimu imeongezeka kwa asilimia 12 tu tofauti na sekta zingine kama miundombinu.

Pia mwaka 2008/2009 ndo mwaka pekee ambo bajeti ya sekta ya elimu ilifikia lengo la Mkukuta na Millenia ambapo bajeti ya sekta ya elimu ilifikia asilimia 20, lakini kuanzia mwaka wa fedha 2009/2010 imekua ikipungua kila mwaka hadi kufikia asilimia 17 ya bajeti ya Taifa.

Mwaka  2008/2009fedha zilizotengwa kwa sekta ya elimu zilikua Sh1.430 trilioni ikiwa ni ongezeko la Sh344 bilioni yaani ongezeko la asilimia 32 na ndo mwaka ambao bajeti ya elimu ilifikia lengo la millennia la kufikisha asilimia 20 ya bajeti, mwaka 2009/2010 ilikuwa ni Sh1.743 ikiwa ni ongezeko la Sh313 bilioni asilimia 22 na asilimia ya bajeti yote ikiwa ni 18.

Mwaka 2010/2011 bajeti ya elimu ilikua asilimia hiyo hiyo 18 na mwaka 2011/2012 bajeti ya elimu ilishuka mpaka asilimia 17 asilimia tatu chini ya viwango vinavyotakiwa kufikiwa kwenye malengo ya millennia.

Pia kumekuwepo na ongezeko kubwa la wanafunzi katika ngazi za msingi na sekondari, ongezeko ambalo ingawa limekuwa ni mojawapo ya mafanikio ya miaka 50, limekua halina tija kwani serikali haijaweza kuwandaa vizuri kielimu waweze kufaulu na kusonga mbele.

Cha kushangaza, serikali inalegeza viwango vya ufaulu ili kuongeza wingi wa wanafunzi. Wanafunzi wanaingia sekondari hata kama hawakustahili. Matokeo yake ni kwamba wanafunzi wako sekondari lakini hawajui kuandika wala kusoma na wanamaliza hivyohivyo.

Tulichojionea katika matokeo ya kidato cha nne mwaka huu ni kielelezo tosha.
Kwakuwa elimu ya ufundi hatujaipa kipaumbele kinachostahili, wanafunzi wengi waliofeli sasa wanarudi mtaani au kijijini wakiwa na elimu ambayo siyo tu haijawawezesha kuwaingiza hatua ya sekondari au elimu ya juu bali pia haijaweza kuwasaidia kutatua matatizo ya jamii ya huko wanakotoka.

Kwa uwekezaji mbovu katika sekta hii, tunadhorotesha misingi ya elimu, walimu hawalipwi vizuri, hakuna mafunzo kwa waalimu kazini, fani ya ualimu yachukuliwa ni ya waliofeli. Serikali imeweka msisito mkubwa elimu ya juu kuliko ngazi nyingine za elimu.

Ndio maana serikali ilidiriki kupunguza viwango vya ufaulu ili wanafunzi wengi waliomaliza elimu ya msingi waingie sekondari hata kama hawakustahili, ila viwango vya kuingia elimu ya juu viko pale pale; wanafunzi wenye alama ndogo na waliofeli ndio huenda vyuo vya ualimu ili kufundisha msingi na sekondari tofauti na vyuo Kikuu ambao ni wale wenye alama za juu.

Je, tunajifunza chochote kutokana na kuporomoka kwa elimu ya msingi na sekondari vinavyoendana na uwekezaji mdogo katika sekta ya elimu?

Chanzo mwananchi